October, 2013 | Μουσείο Βρανά

Αρχική » Posts made in October, 2013

Η Λέσβος, η ελιά και η βιομηχανία

Τρία πράγματα σημάδεψαν την ιστορική πορεία και φυσιογνωμία της Λέσβου, τουλάχιστον έως τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Το ένα είναι η θέση της. Το άλλο, το δέσιμό της με τη Μικρά Ασία. Και, τέλος, η ελιά. Η θέση Στη Λέσβο σκόνταφταν οι μεγάλοι θαλασσινοί δρόμοι, που ένωναν Δύση με Ανατολή. Του κόσμου τα καλά διασταυρώνονταν στα λιμάνια της, σε ένα διαρκές πηγαινέλα ανάμεσα σε Ασία, Ευρώπη και Αφρική. Το εμπόριο έφερνε στους ανθρώπους της πλούτη, επαφή με νέες ιδέες, τεχνολογίες και επιχειρηματικές πρακτικές και τη λαχτάρα για έναν άλλο τρόπο ζωής και σκέψης. Το δέσιμο με τη Μικρά Ασία Τα εκρηκτικά γεωλογικά φαινόμενα που ξέκοψαν ένα κομμάτι από το δυτικό άκρο της ασιατικής ηπείρου και το έκαναν νησί δεν στάθηκαν αρκετά ώστε να διαχωριστεί η ιστορική πορεία των δύο τόπων. Ανάμεσά τους ένα αυλάκι θάλασσας όλο κι όλο, περισσότερο τους ένωνε παρά τους χώριζε. Άλλοτε πιο πυκνές, άλλοτε πιο αραιές, οι επαφές μεταξύ των κατοίκων των δύο παραλίων ήταν συνεχείς και αμοιβαία ανταποδοτικές. Στην αρχαιότητα τα παράλια του...

Posted in Δουλειά και μηχανή

η μπατή και το μπασκί, το χαμούρι κι η αμούρη

Ο τυχαίος επισκέπτης του ελαιοτριβείου την ώρα της δουλειάς θ’ απόμενε αμήχανος, με τις αισθήσεις του ηττημένες από ερεθίσματα έντονα εικόνες, μυρωδιές, θορύβους και τον νου μπερδεμένο από κουβέντες ακατάληπτες. Κάθε χώρος δουλειάς αναπτύσσει με τον καιρό μια δική του «γλώσσα», μια αργκό, ακόμη κι αν πρόκειται απλά για τη χρήση κοινών λέξεων σε απρόσμενα συμφραζόμενα. Στα λιοτρίβια της Λέσβου αναπτύχθηκε μια ιδιαίτερη ορολογία, με λέξεις που η εξακρίβωση της προέλευσής τους θα είχε ενδιαφέρον. Αρκούμαστε εδώ σε ένα απάνθισμα από αυτές και στην παράθεση της ερμηνείας τους. • αμούρη (η): το μείγμα νερού και ελαιολάδου που προέκυπτε μετά τη συμπίεση του ελαιο-πολτού • αξαγιά (η): η ποσότητα του ελαιολάδου που παρακρατούσε ο ιδιοκτήτης του ελαιοτριβείου από κάθε παραγωγό (100 δράμια ανά μόδι) • βόλια (τα): οι μυλόπετρες • γκαϊζντερμάς (ο): μεγάλο σιδερένιο πιάτο για να μαζεύουν την αμούρη • δαφνάδα (η): παραγωγή λαδιού από άγουρες ελιές • θερμαστής (ο): ο εργάτης που χειριζόταν τον ατμολέβητα • θέρμισμα (το): η περίχυση των τσουπιών στην πρέσα με καυτό νερό •...

Posted in Δουλειά και μηχανή

διαδικασία εργασιών ελαιοτριβείου

η συγκομιδή Μετά τη «Μεγάλη Καμάδα» του 1850, τη συνακόλουθη καταστροφή των καλλιεργειών και την επέκταση της μονοκαλλιέργειας με μαζική εισαγωγή και φύτευση ριζών, δύο ήταν (και παραμένουν) οι βασικές ποικιλίες της ελιάς που έδιναν λάδι στη Λέσβο: η κολοβή, γνωστή και ως μυτιληνιά, βαλάνα, βαλανολιά ή μηλολιά, και η αδραμυττινή, γνωστή και ως αϊβαλιώτικη ή φραγκολιά. Οι καρποί συλλέγονταν από τον Νοέμβριο και μετά. Γέμιζαν οι ελαιώνες του νησιού με κόσμο, τους ραβδιστάδες και τις μαζώχτρες. Τα δέντρα ραβδίζονταν, οι ελιές σκορπίζονταν στο έδαφος και οι γυναίκες τις μάζευαν με τις χούφτες μέσα σε καλάθια. Τα καλάθια φορτώνονταν στα ζώα κι έπαιρναν το δρόμο για το λιοτρίβι. η αποθήκευση Οι ελιές κάθε παραγωγού αποθηκεύονταν στις μπατές, μικρές αποθήκες στην είσοδο του ελαιοτριβείου, και περίμεναν τη σειρά τους για τον μύλο. Η αποθήκη κλειδωνόταν και το κλειδί κρατούσε ο φύλακας ή ο παραγωγός. η σύνθλιψη Οι ελιές μεταφέρονταν στoν κύριo χώρο παραγωγής, όπου βρίσκονταν οι μύλοι και τα πιεστήρια. Αφού τις ζύγιζαν, οι εργάτες τις άδειαζαν στη χοάνη του...

Posted in Δουλειά και μηχανή

από το δέντρο στη «μηχανή»

Η ίδρυση μηχανοκίνητων ελαιοτριβείων προκάλεσε τομή στην ιστορία του ελληνικού λαδιού. Σε σχέση με την υποδομή των παλιών, χειροκίνητων, ζωοκίνητων ή υδροκίνητων, ελαιόμυλων, η ατμομηχανή και τα μέσα υποστήριξης της λειτουργίας της –λεβητοστάσιο, καμινάδα, αποθήκη καύσιμης ύλης, τροχαλίες, ιμάντες κ.ο.κ.– απαιτούσαν μεγαλύτερους χώρους, πιο σύνθετες κατασκευές, περισσότερο και πιο εξειδικευμένο προσωπικό. Σε αντάλλαγμα, επιτάχυναν την παραγωγή, με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά ο χρόνος παραμονής του ελαιοκάρπου στην αποθήκη και, άρα, ο κίνδυνος ανάπτυξης υψηλής οξύτητας στο παραγόμενο λάδι και να υπερδεκαπλασιαστεί η ποσότητα των ελιών που αλέθονταν, σε σχέση με τους ζωοκίνητους μύλους. Έτσι, η ατμομηχανή και, αργότερα, η πετρελαιομηχανή και το ηλεκτρικό ρεύμα προσέφεραν καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη ποσότητα λαδιού. Είναι ενδεικτικό ότι, τη δεκαετία του 1960, το ελαιοτριβείο άλεθε 12-14 μόδια, δηλαδή 7,5-9 τόνους ελιές, τη μέρα, ενώ στο σύνολο της ελαιοκομικής περιόδου αλέθονταν κατά μέσο όρο 1.500 μόδια, δηλαδή 960 τόνοι. Δεδομένου ότι από ένα μόδι ελιές εξάγονταν περίπου 130 κιλά λάδι, συμπεραίνουμε ότι παράγονταν περίπου 125 τόνοι λάδι, σε ένα μόνο ελαιοτριβείο. Παρά τις μεγάλες...

Νεότερα Αποτελέσματα »